Prezesem Zarządu Fundacji dla Demokracji jest dziennikarz, były poseł na Sejm R.P. II kadencji (1993 – 1997) Ryszard M. Zając były franciszkanin – reformata (1985 – 1987), pierwszy więzień polityczny III R.P. (1992), były działacz opozycji demokratycznej, redaktor i wydawca pisma młodzieży solidarnej BAJTEL, wyróżnionego przez nielegalne wówczas Stowarzyszenie Dziennikarzy Polskich Nagrodą im. Po prostu za rok 1987, w kategorii gazet „wolnych ptaków”.
Wnuk Cichociemnego por. Józefa Zająca (1902-1968) ps. Kolanko, Rozdzielacz, Zawór, Józef Synek, uczestnika wojny polsko – bolszewickiej, Powstania Warszawskiego, kampanii francuskiej, odznaczonego Srebrnym Krzyżem Zasługi, czterokrotnie Medalem Wojska, czterokrotnie Krzyżem Walecznych.
Przed objęciem funkcji Prezesa Zarządu Fundacji dla Demokracji, przez wiele lat działał na rzecz demokracji, realizując wiele rozmaitych, społecznie użytecznych inicjatyw. Spośród najważniejszych warto wymienić m.in.:
W latach 1983 – 1989 działał na rzecz opozycji demokratycznej w Polsce. 14 grudnia 1983 po drugim spotkaniu z II sekretarzem tzw. Wydziału Politycznego ambasady USA w Warszawie – Ewą Groening, zatrzymany przez funkcjonariuszy kontrwywiadu MSW pod zarzutem współpracy z CIA (zobacz). Patrz – tajna notatka (Wydziału I Departamentu II MSW) nt. zatrzymania. Przesłuchiwany przez 3 dni przez funkcjonariuszy kontrwywiadu PRL w siedzibie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w Warszawie przy ul. Rakowieckiej. Osadzony na 3 dni w areszcie w Warszawie przy ul. Rakowieckiej (jako numer 4). Grożono mu utratą życia, m.in. wskutek „potrącenia przez ciężarówkę na przejściu dla pieszych”…
W latach 1987 – 1989 wydawał i redagował największe w Polsce pismo młodzieży solidarnej BAJTEL, za które otrzymał Nagrodę im. „Po prostu” nielegalnego wówczas Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich. Autor licznych publikacji oraz wywiadów, m.in. z Andrzejem Celińskim, Jackiem Kuroniem, Janem Lityńskim, Markiem A. Nowickim, Januszem Onyszkiewiczem, Lechem Wałęsą. Współpracownik (okresowo także drukarz) nielegalnego Wydawnictwa MYŚL, drukującego większość bezdebitowej prasy krajowej.
Współorganizator (m.in. z Tadeuszem Jedynakiem) Klubów Młodzieży Solidarnej (Będzin, Bydgoszcz, Bytom, Chorzów, Gliwice, Katowice, Rybnik, Tychy, Uniwersytet Śląski). W sierpniu 1988 współanimator strajku w kopalni „Manifest Lipcowy” (obecnie „Zofiówka”). W pierwszym składzie delegacji Komitetu Strajkowego prowadzącego negocjacje z dyrekcją kopalni. Wysłannik Komitetu Strajkowego do RKW Mazowsze NSZZ „Solidarność”, gdzie zabiegał o pomoc dla strajkujących na spotkaniach m.in. z Janem Lityńskim, Jackiem Kuroniem, Henrykiem Wujcem, Markiem A. Nowickim. Spektakularny powrót do strajkującej kopalni – relacja Marka Antoniego Nowickiego w „Encyklopedii Solidarności” – „Strajk na Manifeście w sierpniu 1988″. Uczestnik strajku od początku do końca, za wyjątkiem kilku spektakularnych wyjść na zewnątrz w celu zabiegania o pomoc dla strajkujących (kopalnia była obstawiona przez ZOMO).
Uczestnik i/lub obserwator: Międzynarodowej Konferencji Praw Człowieka w Krakowie (sierpień 1988), Niezależnego Forum Kultury (kwiecień 1989), dwóch nielegalnych zjazdów podziemnej „Solidarności” Regionu Śląsko-Dąbrowskiego (26 luty 1988 – zobacz Walne Zebranie Delegatów NSZZ „S”, luty 1989 – zobacz Zgromadzenie Delegatów NSZZ „S” Śląska i Zagłebia), obrad Okrągłego Stołu (luty, marzec 1989), Konferencji Środowisk Młodzieżowych, (marzec, maj 1989), Walnego Zjazdu Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich (czerwiec 1989) i in. W lutym 1989 (podczas obrad „Okrągłego Stołu”!) cenzura zdjęła mu w całości artykuł pt. „Potrzebny odwrót od wszechwładzy!”
W latach 1987 – 1989 spotykał się nielegalnie z Konsulem Generalnym USA Steve Blake’m w konsulacie w Krakowie, przekazując Mu co jakiś czas paczki krajowej „bibuły” (nielegalnej prasy) oraz okresowe oceny sytuacji politycznej w PRL (rozmowy w konsulacie w tzw. klatce Faradaya). Pokaźne paczki z „bibułą” oraz treść rozmów przekazywane były do Departamentu Stanu.
* * *
Podczas transformacji ustrojowej i wyborów parlamentarnych w czerwcu 1989 roku kierował w Warszawie biurem wyborczym Warszawskiego Komitetu Obywatelskiego „Solidarność” (popularna „Niespodzianka” na pl. Konstytucji). Według Krzysztofa Leskiego „pierwszy niezależny kioskarz w Europie Wschodniej” (sprzedawaliśmy dziennie ok. 5 tys. egz. „Gazety Wyborczej”). W szczytowym okresie kampanii wyborczej „Solidarności” do „Niespodzianki” przychodziło ok. 15 tys. ludzi – codziennie!
* * *
W 1992 roku został pierwszym więźniem politycznym III R.P. Wbrew prawu skazano go za rzekome zniesławienie wojewody katowickiego oraz NSZZ „Solidarność” (patrz publikacje prasowe). Publicznie bronił go, m.in. w artykule w „Gazecie Wyborczej” ówczesny minister pracy Jacek Kuroń. Osadzono na rok w Zakładzie Karnym w Wojkowicach. Zwolniony po 74 dniach za kratami, wskutek wniesienia rewizji nadzwyczajnej przez Prokuratora Generalnego. Oczyszczony ze sfabrykowanych zarzutów wyrokiem Sądu Najwyższego, uniewinniony po siedmiu latach.
* * *
We wrześniu 1989 staż dziennikarski w Fundacji Science Com w Nantes (Francja) i w Sekcji Polskiej Radia France Internationale w Paryżu. Współredaktor „Reflexe” (w składzie redakcji m.in. Edwin Bendyk, Witold Bereś, Marek Beylin, Jacek Kurski, Paweł Soloch) – zobacz numer. Podczas pobytu we Francji spotkał się w redakcji tzw. paryskiej „Kultury” w podparyskim Maisons-Laffitte z Jerzym Giedroyciem, z którym później prowadził korespondencję. Zobacz stronę paryskiej „Kultury”.
* * *
W latach 1994 – 1995 zaangażował się w propagowanie w Polsce użytecznej idei sejmików młodzieżowych, które przybrały nazwę młodzieżowych rad miejskich. M.in. przetłumaczył i rozpowszechnił źródłowe dokumenty dotyczące młodzieżowych rad gmin, udostępnione na jego prośbę przez francuską organizację ANACEJ. W propagowanie tej idei, po adresowanym doń wystąpieniu posła, zaangażował się także ówczesny marszałek Sejmu R.P. Józef Oleksy (zobacz publikację w „Życiu Warszawy” z 21 stycznia 1995). Obecnie młodzieżowe rady gmin rozpowszechniły się w całej Polsce. Są trwałym mechanizmem młodzieżowej demokracji uczestniczącej w Polsce.
* * *
W latach 2004 – 2010 m.in. organizator akcji składania przez osadzonych w aresztach i zakładach karnych przeciwko Skarbowi Państwa pozwów o zadośćuczynienie z tytułu niehumanitarnych warunków (m.in. nadmierne przeludnienie) podczas tzw. „tymczasowego aresztowania” oraz odbywania kary pozbawienia wolności (zobacz m.in. Budżet aresztowany, Newsweek 21-11-2004). Przez te lata udzielał nieformalnych wskazówek prawnych osadzonym z aresztów i zakładów karnych, w odpowiedzi na dziesiątki listów kierowanych doń z całego kraju. W toku tej akcji więźniowie złożyli kilkanaście tysięcy pozwów.
W lutym 2007 roku akcję wsparł wydatnie dr Adam Bodnar (obecny Rzecznik Praw Obywatelskich) wówczas z Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, podejmując działania w tej sprawie w ramach tzw. Programu Spraw Precedensowych. Także w tym roku nastąpił przełom, wskutek wyroku Sądu Najwyższego z lutego 2007 sygn. V CKS 431/06. Wreszcie 26 maja 2008 roku fundamentalny wyrok wydał Trybunał Konstytucyjny (sygn. SK 25/07). W listopadzie 2009 ówczesny minister sprawiedliwości Krzysztof Kwiatkowski powołał w strukturze ministerstwa Departament Praw Człowieka. W 2009 roku wystąpienia w sprawie niehumanitarnych warunków osadzenia ludzi za kratami podejmował także ówczesny Rzecznik Praw Obywatelskich dr Janusz Kochanowski. W wyniku akcji po raz pierwszy w historii polskiego sądownictwa uległy znaczącej poprawie warunki osadzenia ludzi za kratami aresztów i więzień.
* * *
W latach 2010 – 2014 podjął działania lobbyingowe w celu zmiany niekorzystnego prawa dla organizacji pozarządowych, w tym zapisów ustawowych w prawie o stowarzyszeniach oraz ustawie o rachunkowości. Przeprowadził w polskich placówkach dyplomatycznych zlokalizowanych w państwach członkowskich Unii Europejskiej kwerendę dotyczącą prawnych uregulowań funkcjonowania organizacji pozarządowych. Uzyskane dane (przesłano je z ok. 2/3 wszystkich ambasad i konsulatów) posłużyły do sformułowania propozycji zmian oraz stały się podstawą do lobbyingu w środowiskach decyzyjnych.
W ramach projektu Wolność dla stowarzyszeń, realizowanego m.in. wraz z jednym ze stowarzyszeń, w oparciu m.in. o dane uzyskane z polskich placówek dyplomatycznych w UE (ambasad i konsulatów), przygotował List otwarty w sprawie wolności stowarzyszeń w Polsce, adresowany do ówczesnych decydentów: prezydenta Bronisława Komorowskiego, premiera Donalda Tuska, Rzecznika Praw Obywatelskich Ireny Lipowicz oraz marszałka Sejmu R.P. Grzegorza Schetyny. Działania te przyniosły zamierzony skutek w postaci nowelizacji znacznej części niekorzystnych przepisów regulujących działalność organizacji pozarządowych w kraju.
* * *
Szczególne znaczenie przywiązuje do realizacji unikalnego projektu „Cichociemni”. Jego głównym celem jest digitalizacja (przeniesienie na nośniki cyfrowe) zasobów Sali Tradycji Jednostki Wojskowej GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej oraz archiwaliów przekazanych Jednostce przez Rodziny Cichociemnych oraz udostępnienie ich m.in. w internecie.
Fundacja dla Demokracji digitalizuje wszystkie archiwalia i materiały dotyczące Cichociemnych, pochodzące z różnych źródeł m.in. z Muzeum Powstania Warszawskiego. Uzyskaliśmy wsparcie w wielu instytucjach, m.in. w Narodowym Archiwum Cyfrowym. Swoje materiały zdecydowało się też udostępnić nam m.in. także Polskie Radio S.A. Wspierającym nasz projekt serdecznie dziękujemy!
Dzięki pracy Fundacji oraz wolontariuszy, po półtora roku pracy przekazaliśmy JW GROM ponad 4,5 tys. zdigitalizowanych plików o łącznej objętości ponad 700 GB!
Przed nami dalsze miesiące wytężonej pracy! Wszystkie cyfrowe treści zostaną nieodpłatnie udostępnione na budowanej przez Fundację stronie elitadywersji.org, która będzie kompendium wiedzy o 316 Cichociemnych Spadochroniarzach Armii Krajowej. Zasoby strony zostaną udostępnione bezpłatnie portalowi wiedzy dla uczniów i nauczycieli „Scholaris”. Powstanie także książka, film oraz kilka innych inicjatyw popularyzujących dzieło Cichociemnych.
WESPRZYJ NAS – WPŁAĆ PROSZĘ DATEK NA KONTO
lub pobierz blankiet wpłaty